احکام عقد موقت یا همان صیغه در فقه اسلامی، به ویژه در مذهب شیعه، موضوعاتی است که نیازمند شناخت دقیق و آگاهی از شرایط و مسئولیت‌های آن است. این نوع عقد به‌طور خاص برای مدت زمان مشخصی منعقد می‌شود و پس از اتمام مدت، به‌طور خودکار خاتمه می‌یابد. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین احکام عقد موقت پرداخته می‌شود.
1. تعیین مدت در عقد موقت
یکی از ویژگی‌های مهم عقد موقت، تعیین مدت زمان آن است. مدت زمان عقد باید به‌طور دقیق مشخص شود، که می‌تواند از چند ساعت تا چند سال متغیر باشد. در این عقد، مدت زمان باید قبل از عقد مشخص و توافق شود. اگر مدت زمان به‌طور مشخص تعیین نشود، عقد موقت باطل خواهد بود.
2. تعیین مهریه
مهریه یکی از ارکان مهم عقد موقت است. باید در عقد موقت مهریه تعیین شود. مهریه در این عقد مانند عقد دائم است، و به‌طور معمول باید به زن پرداخت شود. اگر مهریه در عقد موقت تعیین نشود، عقد باطل است.
3. رضایت طرفین
در عقد موقت، رضایت هر دو طرف (زن و مرد) برای عقد ضروری است. هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند به اجبار وارد عقد موقت شوند. این عقد مانند سایر عقود شرعی نیاز به رضایت کامل طرفین دارد. به‌ویژه برای دختران باکره، رضایت پدر یا جد پدری نیز ضروری است.
4. شرایط لازم برای زن و مرد در عقد موقت
- برای زن: در ازدواج موقت، زن باید از شرایط خاصی برخوردار باشد. اگر زن باکره باشد، اجازه پدر یا جد پدری برای عقد موقت لازم است. در صورتی که زن بیوه باشد، نیاز به اجازه پدر ندارد.
- برای مرد: مرد باید شرایط لازم برای انعقاد عقد موقت را داشته باشد. همچنین باید با آگاهی کامل و از روی رضایت این عقد را انجام دهد.
5. عدم الزام به نفقه
در عقد موقت، برخلاف عقد دائم، مرد موظف به پرداخت نفقه نیست مگر اینکه این مورد به‌طور ویژه در عقد ذکر شود. در واقع، یکی از تفاوت‌های عمده عقد موقت با عقد دائم این است که در عقد موقت، نفقه بر عهده مرد نیست و تنها در صورت توافق طرفین می‌تواند پرداخت شود.
6. حقوق زن در احکام عقد موقت
زن در عقد موقت حق دریافت مهریه دارد. این مهریه باید در همان زمان عقد یا در زمان‌های دیگر طبق توافق طرفین پرداخت شود. همچنین، زن در صورتی که از رابطه خارج شود، باید عده نگه دارد، که مدت آن معمولاً دو دوره قاعدگی است.
7. فسخ احکام عقد موقت
عقد موقت ممکن است به دلایل مختلف فسخ شود. یکی از این دلایل، پایان مدت زمانی است که برای عقد تعیین شده است. همچنین، در صورتی که یکی از طرفین از انجام تعهدات خود کوتاهی کند یا شرایط عقد تغییر کند، میتوان عقد را فسخ کرد.
8. ارث در احکام عقد موقت
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های عقد موقت با عقد دائم این است که در عقد موقت، زن و مرد از یکدیگر ارث نمی‌برند. به عبارت دیگر، اگر یکی از طرفین فوت کند، طرف دیگر حق ارث نخواهد داشت. این موضوع یکی از احکام اختصاصی عقد موقت است که با عقد دائم تفاوت دارد.
9. عدم الزام به شهادت شاهد
بر خلاف عقد دائم، در احکام عقد موقت نیازی به حضور شاهد نیست. البته در برخی از جوامع یا برای اطمینان بیشتر، ممکن است افراد شاهد برای عقد موقت بیاورند، اما این موضوع الزامی نیست.
10. عده در عقد موقت
زن پس از پایان عقد موقت، موظف به گذراندن مدت عده است. این مدت به‌طور معمول دو دوره قاعدگی برای زنان دارای دوره قاعدگی است. در صورت بارداری، مدت عده تا وضع حمل طول خواهد کشید.
11. ازدواج موقت و قوانین مدنی
در بسیاری از کشورها، قوانین مدنی بر ازدواج موقت نظارت می‌کند. در برخی کشورها، ممکن است نیاز به ثبت رسمی این نوع عقد وجود داشته باشد، تا حقوق طرفین به‌طور قانونی محفوظ بماند. در ایران، ثبت ازدواج موقت الزامی نیست، اما برای جلوگیری از مشکلات قانونی، ثبت آن توصیه می‌شود.
12. عدم پایداری در احکام عقد موقت
عقد موقت به دلیل مدت زمان محدود، معمولاً نسبت به عقد دائم از پایداری کمتری برخوردار است. به همین دلیل، ممکن است در برخی افراد نگرانی‌هایی در رابطه با رابطه‌های عاطفی و اجتماعی این نوع ازدواج وجود داشته باشد.
13. رعایت شئونات اخلاقی و اجتماعی
برای انجام عقد موقت، لازم است که هر دو طرف به شئونات اخلاقی و اجتماعی توجه داشته باشند. از آنجا که ازدواج موقت ممکن است در برخی جوامع دیدگاه‌های منفی ایجاد کند، ضروری است که طرفین با احترام و ملاحظه رفتار کنند.
نتیجه‌گیری
ازدواج موقت یا صیغه یکی از انواع عقد در فقه اسلامی است که شرایط و احکام خاص خود را دارد. اگرچه این نوع ازدواج در برخی موارد می‌تواند به رفع نیازهای عاطفی و اجتماعی کمک کند، اما باید با آگاهی کامل و در نظر گرفتن تمام شرایط شرعی و قانونی صورت گیرد. رعایت حقوق طرفین، آگاهی از مسئولیت‌ها، و مشاوره با افراد متخصص در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است.