صیغه موقت، یا ازدواج موقت، در فقه اسلامی و به‌ویژه در مذهب شیعه به‌عنوان نوعی از ازدواج مشروع شناخته می‌شود که بر اساس یک قرارداد شرعی و قانونی بین زن و مرد منعقد می‌گردد. این نوع ازدواج از ازدواج دائم متفاوت است و ویژگی‌های خاصی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
ویژگی‌های اصلی صیغه موقت:
-
تعیین مدت:
- مهم‌ترین ویژگی ازدواج موقت این است که مدت زمان عقد به‌طور مشخص تعیین می‌شود. این مدت می‌تواند از چند دقیقه تا چند سال متغیر باشد و باید قبل از عقد به توافق دو طرف برسد. پس از پایان این مدت، ازدواج به‌طور خودکار پایان می‌یابد و نیازی به طلاق رسمی نیست.
-
مهریه:
- مهریه در ازدواج موقت نیز مانند ازدواج دائم ضروری است و باید قبل از عقد تعیین شود. اگر مهریه مشخص نشود، عقد موقت باطل است. مقدار مهریه می‌تواند به توافق طرفین باشد و می‌تواند شامل هر نوع مالی شود که قابل قبول است.
-
رضایت طرفین:
- در ازدواج موقت، رضایت کامل هر دو طرف الزامی است. هیچ‌یک از طرفین نباید تحت فشار یا اکراه باشند. این رضایت باید به‌طور کامل و آگاهانه باشد.
-
خواندن صیغه عقد:
- برای انجام ازدواج موقت، صیغه عقد باید به زبان عربی خوانده شود، مگر اینکه طرفین زبان عربی ندانند. در این حالت، می‌توانند صیغه را به زبان دیگری که به آن آگاه هستند بخوانند.
- زن می‌گوید: «زَوَّجْتُکَ نَفْسِی فِی الْمُدَّةِ الْمَعْلُومَةِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُومِ» (یعنی "خودم را به ازدواج تو درآوردم برای مدت معلوم و با مهریه معلوم").
- مرد پاسخ می‌دهد: «قَبِلْتُ» (یعنی "پذیرفتم").
-
پایان عقد - صیغه موقت در اسلام:
- پس از پایان مدت مشخص‌شده، ازدواج موقت به‌طور خودکار خاتمه می‌یابد. اگر دو طرف بخواهند پس از پایان مدت به رابطه خود ادامه دهند، باید عقد جدیدی منعقد شود.
-
بخشش باقی‌مانده مدت:
- در ازدواج موقت، مرد می‌تواند در هر زمان باقی‌مانده از مدت عقد را به زن ببخشد و به این ترتیب ازدواج خاتمه یابد.
عده در صیغه موقت در اسلام:
پس از پایان مدت عقد موقت، عده برای زن الزامی است. اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد، زن باید دو دوره عادت ماهانه یا چهل و پنج روز صبر کند تا مطمئن شود که باردار نیست. در صورتی که رابطه زناشویی در طول مدت عقد موقت برقرار نشده باشد، زن نیازی به نگه‌داشتن عده ندارد.
تفاوت‌های صیغه موقت با ازدواج دائم:
- مدت‌دار بودن: ازدواج موقت بر اساس مدت زمان مشخصی انجام می‌شود، در حالی که ازدواج دائم بدون تعیین مدت است.
- نفقه: در ازدواج موقت، مرد الزامی به پرداخت نفقه به زن ندارد، مگر اینکه در ضمن عقد به‌طور خاص ذکر شود.
- ارث: در ازدواج موقت، زن و مرد از یکدیگر ارث نمی‌برند، مگر اینکه در ضمن عقد به ارث اشاره شود.
- پایان عقد: ازدواج موقت بدون نیاز به طلاق رسمی با پایان مدت یا بخشیدن مدت توسط مرد خاتمه می‌یابد، اما ازدواج دائم برای جدایی نیاز به طلاق دارد.
دلایل مشروعیت صیغه موقت در اسلام:
در فقه شیعه، صیغه موقت به‌عنوان راهی برای جلوگیری از روابط نامشروع و کمک به افرادی که قادر به ازدواج دائم نیستند یا شرایط آن را ندارند، مشروع شناخته شده است، به ازدواج موقت اشاره دارد و علمای شیعه نیز آن را تأیید کرده‌اند. اما در مذهب اهل سنت، ازدواج موقت به‌طور کلی پذیرفته نشده و غیرمشروع تلقی می‌شود.
چالش‌ها و انتقادات:
هرچند که ازدواج موقت از نظر فقهی در شیعه مجاز است، اما از نظر اجتماعی با چالش‌ها و انتقادات مواجه است. برخی معتقدند که این نوع ازدواج می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد و باعث کاهش قداست و ارزش ازدواج دائمی شود. همچنین، انتقاداتی نسبت به حمایت‌های حقوقی و قانونی زنان در این نوع ازدواج مطرح شده است.
نتیجه‌گیری:
صیغه موقت یا ازدواج موقت به‌عنوان یکی از اشکال ازدواج در فقه شیعه، با رعایت شرایط و اصول شرعی، مشروع و معتبر است. با این حال، باید با احتیاط و مسئولیت‌پذیری انجام شود تا از مشکلات و سوء استفاده‌های احتمالی جلوگیری شود.